Μπορείτε να πληροφορηθείτε για την κατάσταση της οστικής σας υγείας κάνοντας μια μέτρηση οστικής πυκνότητας. Αυτή μπορεί να δείξει αν χρειάζεται να ενδιαφερθείτε για τα οστά σας περισσότερο ή αν έχετε ήδη οστεοπόρωση! Ένα μηχάνημα και ένα λογισμικό στατιστικής επεξεργασίας που χρησιμοποιείται από αυτό, θα μετρήσουν την οστική πυκνότητα των οστών σας σε περιοχές όπως το ισχίο και η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή ακόμα και σε άλλη περιοχή του σκελετού σας. Τα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης θα δώσουν στον ιατρό σας πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την υγεία του σκελετού σας και θα τον βοηθήσουν να σας συμβουλεύσει κατάλληλα.

Τι μπορεί να κάνει μια μέτρηση οστικής πυκνότητας

Μια μέτρηση οστικής πυκνότητας δείχνει αν κάποιος έχει φυσιολογική οστική πυκνότητα, χαμηλή οστική πυκνότητα ή οστεοπόρωση. Είναι η μόνη μέθοδος που μπορεί να διαγνώσει την οστεοπόρωση. Όσο χαμηλότερη οστική πυκνότητα έχετε τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος κατάγματος. Μια τέτοια εξέταση θα βοηθήσει εσάς και τον ιατρό σας να :

• μάθετε αν έχετε αδύναμα και εύθραυστα οστά, προτού υποστείτε κάταγμα,
• εκτιμήσετε τον κίνδυνο κατάγματος οστού στο μέλλον,
• εκτιμήσετε αν η οστική σας μάζα βελτιώνεται, μένει στα ίδια επίπεδα ή χειροτερεύει,
• εκτιμήσετε την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνετε και να πάρετε αποφάσεις για την συνέχιση, διακοπή ή τροποποίησή της,
• εάθετε αν έχετε οστεοπόρωση όταν προηγουμένως είχατε υποστεί ένα κάταγμα.

Ποιός πρέπει να υποβληθεί σε μια τέτοια εξέταση ;

Συστήνεται η διενέργεια μέτρησης οστικής πυκνότητας σε:

• γυναίκες άνω των 65 ετών,
• άνδρες άνω των 70 ετών,
• άτομα που έχουν υποστεί κάταγμα σε ηλικία άνω των 50 ετών,
• γυναίκες σε εμμηνόπαυση με παράγοντες κινδύνου,
• μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κάτω των 65 ετών με παράγοντες κινδύνου,
• άνδρες 50 έως 69 ετών με παράγοντες κινδύνου,

Επίσης, μπορεί να απαιτηθεί να γίνει μέτρηση στις παρακάτω περιπτώσεις :

• ακτινογραφία σπονδυλικής στήλης με εμφανές κάταγμα ή απώλεια οστικής πυκνότητας,
• εμμένον άλγος στην πλάτη ή οσφυϊκή χώρα με πιθανό κάταγμα στην σπονδυλική στήλη,
• απώλεια ύψους άνω των 1,3 εκατοστών μέσα σε χρονικό διάστημα ενός έτους,
• συνολική απώλεια ύψους άνω των 4 εκατοστών (από το αρχικό ανάστημα του ατόμου).

Τύποι μέτρησης οστικής πυκνότητας

Κεντρομελική DXA: Οι διεθνείς συστάσεις για την μέτρηση οστικής πυκνότητας είναι η χρήση της μεθόδου «κεντρομελικής» DXA( αγγλική ορολογία: dual energy x-ray absorsiometry) στο ισχίο και την (οσφυϊκή μοίρα) της σπονδυλικής στήλης. Αν δεν είναι δυνατή η μέτρηση σε αυτές τις θέσεις, η μέτρηση μπορεί ακόμη να γίνει στα οστά του πήχη (άπω τριτημόριο της κερκίδας). Υπάρχουν διάφορα είδη μηχανημάτων και μερικοί τύποι λογισμικού στατιστικής επεξεργασίας που αυτά χρησιμοποιούν( πχ Lunar, Hologic).

Η επιλογή των θέσεων αυτών του σκελετού για τη διενέργεια των μετρήσεων γίνεται για πολλούς λόγους. Πρώτον, επειδή τα οστά αυτά είναι πιο επιρρεπή στα οστεοπορωτικά κατάγματα. Δεύτερον, τα κατάγματα που συμβαίνουν σε αυτές τις περιοχές προκαλούν σοβαρότερα προβλήματα, έχουν μακροχρόνια ανάρρωση, προκαλούν σημαντικό και εμμένον άλγος και μπορεί να οδηγήσουν σε αναπηρία. Ένας ακόμη λόγος είναι ότι μπορούν, με τη βοήθεια και ενός δείκτη, να εκτιμήσουν τον κίνδυνο νέων – μελλοντικών καταγμάτων σε άλλα οστά.

Στην εξέταση αυτή ο ασθενείς είναι τις περισσότερες των περιπτώσεων ντυμένος. Η εξέταση δεν διαρκεί παραπάνω από 15 λεπτά. Είναι μέθοδος μη επεμβατική και δεν προκαλεί πόνο. Δηλαδή δεν χρειάζεται να τοποθετηθούν βελόνες ή άλλα όργανα στο δέρμα ή γενικά στο σώμα σας. Επίσης, χρησιμοποιείται πολύ μικρή ποσότητα ακτινοβολίας.

Όταν επαναλαμβάνεται μια μέτρηση οστικής πυκνότητας καλό θα ήταν να χρησιμοποιείται το ίδιο διαγνωστικό κέντρο (δηλαδή το ίδιο ιατρικό μηχάνημα) κάθε φορά. Ο λόγος είναι για να υπάρχουν καλύτερα συγκρίσιμα αποτελέσματα με την προηγούμενη μέτρηση, ειδικά αν λαμβάνετε κάποια φαρμακευτική αγωγή.

Προσοχή: Οι απλές («κλασικές») ακτινογραφίες δεν μπορούν να διαγνώσουν την χαμηλή οστική μάζα και σε καμία των περιπτώσεων δεν αντικαθιστούν την μέτρηση οστικής πυκνότητας. Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν οστεοπόρωση μόνο όταν η νόσος βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο.

«Περιφερικού τύπου» εξετάσεις. Είναι μετρήσεις σε περιφερικά μέρη του σκελετού, όπως ο καρπός, τα δάχτυλα, η πτέρνα και το κατώτερο μέρος του πήχη. Τέτοιες μέθοδοι είναι :

• pDXA (περιφερική DXA),
• QUS (quantitative ultrasound= ποσοτικοποιημένο υπερηχογράφημα),
• pQCT (peripheral quantitative computed tomography= περιφερική ποσοτικοποιημένη αξονική τομογραφία).

Οι μετρήσεις αυτές έχουν κάποια μειονεκτήματα που αφορούν κυρίως την ακρίβεια των μετρήσεων, το κόστος, την επαναληψιμότητα και το ποσό της ακτινοβολίας (pQCT). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν κυρίως ως ένδειξη για περαιτέρω έλεγχο. Γίνονται επί του παρόντος, για ερευνητικούς κυρίως σκοπούς και όταν δεν είναι διαθέσιμη η κεντρομελική DXA. Δεν πρέπει επ’ ουδενί να γίνεται χρήση αυτών των μεθόδων για την διάγνωση οστεοπόρωσης ή αξιολόγηση της λαμβανόμενης φαρμακευτικής αγωγής. Φυσικά, τα αποτελέσματα μιας τέτοιας μέτρησης δεν μπορούν να συγκριθούν με μια μέτρηση κεντρομελικής DXA.

Μεγαλόσωμοι ασθενείς. Πολύ λίγα ιατρικά μηχανήματα κεντρομελικής DXA μπορούν να δεχθούν για μέτρηση άτομα με βάρος πάνω από 130 κιλά. Στην Ελλάδα είναι πραγματικά δυσεύρετα. Όταν, λοιπόν, δεν μπορεί να γίνει μέτρηση στο ισχίο ή την σπονδυλική στήλη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η περιφερική DXA στο άπω άκρο της κερκίδας ή οστό της πτέρνας. Σε αυτή την περίπτωση καλύτερος θα ήταν ο συνδυασμός και των δύο θέσεων ώστε να υπάρξει πιο ολοκληρωμένη άποψη για την κατάσταση της οστικής πυκνότητας.

Που θα κάνετε την μέτρηση της οστικής πυκνότητας

Τα περισσότερα νοσηλευτικά ιδρύματα παρέχουν τη δυνατότητα για μέτρηση με τη μέθοδο DXA. Υπάρχουν και πολλά ιδιωτικά ακτινολογικά διαγνωστικά κέντρα που παρέχουν ανάλογες υπηρεσίες όπως και ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα. Τέλος, και τα εξωτερικά ιατρεία ορισμένων ασφαλιστικών οργανισμών διαθέτουν ανάλογα τμήματα. Ρωτήστε τον ιατρό σας να σας κατευθύνει περί αυτού, ενώ όταν κλείσετε το ραντεβού για την εξέταση σας καλύτερα να έχετε το παραπεμπτικό από τον ιατρό που σας συνέστησε τη μέτρηση καθώς και ένα σύντομο ιατρικό ιστορικό.

Πόσο συχνά επαναλαμβάνεται μια μέτρηση οστικής πυκνότητας;

Ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για οστεοπόρωση θα πρέπει να επαναλαμβάνουν την μέτρηση οστικής πυκνότητας- εάν είναι δυνατό στο ίδιο διαγνωστικό κέντρο και σίγουρα στην ίδια περιοχή σώματος- κάθε ένα με δύο έτη. Συστήνεται η επανάληψη της μέτρησης κάθε έτος, όταν συνταγογραφείται ένα νέο φαρμακευτικό σκεύασμα για την οστεοπόρωση.

Κατανοώντας την Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας

Τα αποτελέσματα μιας μέτρησης οστικής πυκνότητας εκτιμώνται με τη χρήση των T-scores. Το T-score είναι μια ένδειξη για το πόσο υψηλότερη ή χαμηλότερη είναι η οστική σου πυκνότητα από την πυκνότητα οστού ενός υγιούς 30χρονου ενήλικα. Ο ιατρός συνήθως εκτιμά το χαμηλότερο T-score για να σας συμβουλέψει αν έχετε ή όχι οστεοπόρωση.

Παρακάτω αναφέρονται οι τρεις βασικές κατηγορίες κατάταξης των ασθενών ανάλογα με το T-score , σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας

~ Φυσιολογική οστική πυκνότητα:

Οι περισσότεροι άνθρωποι με φυσιολογική οστική πυκνότητα (αυτοί με T-score -1 και υψηλότερο στην διενεργηθείσα εξέταση).

~ Χαμηλή οστική πυκνότητα (οστεοπενία):

Όσοι έχουν T-score από -1 έως -2,5 ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.

~ Οστεοπόρωση:

Όλοι οι ασθενείς με T-score -2,5 και μικρότερο θεωρούνται οστεοπορωτικοί.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο ορισμός της οστεοπόρωσης σύμφωνα με τα T – scores έχει εφαρμογή μόνο στιςγυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και στους άνδρες >50 ετών.

Η μέτρηση οστικής πυκνότητας σας περιλαμβάνει και μία άλλη παράμετρο, το Z-score, η οποία δείχνει την οστική σας πυκνότητα συγκρινόμενη με την οστική πυκνότητα που έχει ο μέσος άνθρωπος με τη δική σας ηλικία και σωματότυπο.

Οι περισσότεροι ειδικοί χρησιμοποιούν αυτή την παράμετρο για να εκτιμήσουν την οστική πυκνότητα σε παιδιά, εφήβους, νέους άνδρες και προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ένα Z-score μεγαλύτερο του -2,0 εκλαμβάνετε ως φυσιολογικό σύμφωνα με την ISCD (International Society for Clinical Densitometry). Γενική σύσταση πάντως είναι να μην αξιολογείται η χαμηλή οστική μάζα στις ανωτέρω κατηγορίες ασθενών μόνο από την μέτρηση οστικής πυκνότητας αλλά να συν-αξιολογούνται και άλλοι παράγοντες ενδεικτικοί αυξημένης ευθραστότητας των οστών (πχ προηγούμενο κάταγμα χαμηλής βίας).

Πότε πρέπει να θεραπεύσουμε την οστεοπόρωση με φάρμακα

Το αποτέλεσμα της εξέτασης που κάνατε για τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας θα βοηθήσει τον γιατρό σας να αποφασίσει για τον τρόπο αντιμετώπισης και την αποφυγή των καταγμάτων. Εκτός από τη μέτρηση αυτή ο ιατρός σας θα μελετήσει και τους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση που έχετε, την πιθανότητα που αντιστοιχεί στην περίπτωσή σας για να υποστείτε κάταγμα και φυσικά το ατομικό αναμνηστικό σας και την παρούσα κλινική σας εικόνα.

Παρακάτω αναφέρονται οι κατευθυντήριες οδηγίες όσον αφορά μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άνδρες άνω των 50 ετών.

~ Φυσιολογική οστική πυκνότητα:

Οι περισσότεροι άνθρωποι με φυσιολογική οστική πυκνότητα (αυτοί με T-score -1 και υψηλότερο στην διενεργηθείσα εξέταση), δεν χρειάζεται να λάβουν φαρμακευτική αγωγή για οστεοπόρωση.

~ Χαμηλή οστική πυκνότητα (οστεοπενία):

Όσοι έχουν T-score από -1 έως -2,5 ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να λάβουν φαρμακευτική αγωγή, αν υπάρχουν αντικειμενικοί προδιαθεσικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για οστεοπόρωση και κάταγμα.

~ Οστεοπόρωση:

Όλοι οι ασθενείς με T-score -2,5 και μικρότερο θεωρούνται οστεοπορωτικοί. Αυτοί θα πρέπει να λάβουν κάποιου είδους φαρμακευτική αγωγή.

~ Αντικειμενικά κατάγματα:

Όλοι οι ασθενείς που έχουν διαγνωσθεί με κάταγμα ισχίου ή σπονδυλικής στήλης θα πρέπει να λάβουν φαρμακευτική αγωγή.

Τι συμβαίνει με την περίπτωση της χαμηλής οστικής μάζας;

Μια μέτρηση οστικής πυκνότητας δείχνει αν κάποιος έχει φυσιολογική οστική πυκνότητα, χαμηλή οστική πυκνότητα ή οστεοπόρωση. Όταν ο ιατρός σας αναφέρει ότι έχετε οστεοπενία, σημαίνει ότι η οστική σας πυκνότητα είναι χαμηλή, αλλά όχι σε τόσο χαμηλό επίπεδο ώστε να έχετε οστεοπόρωση. Ακόμα και όταν έχετε χαμηλή οστική πυκνότητα, η οστική σας πυκνότητα μπορεί να είναι φυσιολογική για τα δικά σας δεδομένα. Για αυτό το λόγο είναι ιδιαίτερα δύσκολη η απόφαση του ιατρού αν θα πρέπει ή όχι να λάβετε φαρμακευτική αγωγή.

Στην περίπτωση που η μέτρηση οστικής πυκνότητας που έχετε κάνει δείχνει ότι έχετε χαμηλή οστική μάζα, το εργαλείο FRAX μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τον ιατρό σας να πάρει απόφαση για το αν θα πρέπει να σας χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή ή όχι. Ο δείκτης FRAX χρησιμοποιεί τη μέτρηση καθώς και άλλες παραμέτρους του ιατρικού ιστορικού σας για να υπολογίσει τον κίνδυνο που διαφαίνεται να υποστείτε κάταγμα του ισχίου τα επόμενα 10 έτη.

Μερικά ιατρικά μηχανήματα που διενεργούν μέτρηση οστικής πυκνότητας έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν τον FRAX και να τον καταγράφουν. Αν αυτό δεν συμβαίνει ο ιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει την ανοικτή-δωρεάν εφαρμογή του στο διαδίκτυο που παρέχεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO).

O FRAX μπορεί να είναι χρήσιμός σε στις εξής 3 περιπτώσεις:

1. Μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ή άνδρες άνω των 50 ετών

2. Ασθενείς με οστεοπενία

3. Ασθενείς που δεν έχουν λάβει ποτέ φάρμακο για την οστεοπόρωση

Τα φάρμακα για την οστεοπόρωση συνταγογραφούνται για να μειωθεί ο κίνδυνος κατάγματος. Πάντα να συζητάτε τα υπέρ και τα κατά από τη λήψη κάποιου φαρμάκου με τον προσωπικό σας ιατρό. Να γνωρίζετε τις επιλογές που έχετε και να έχετε πάντα υπόψη σας και τις ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να προκαλέσουν. ΜΗΝ λάβετε ΠΟΤΕ φάρμακο μόνοι σας, στηριζόμενοι σε μία μέτρηση ή στη θεραπεία που λαμβάνει ένας συγγενής, φίλος ή γνωστός σας.